Chiếc mũ đen là công cụ thể hiện lối tư duy thường được sử dụng nhiều nhất. Chúng ta yêu cầu cần có thời gian đề nay sinh nhưng ý tưởng mới. Đó đó, đã đến lúc chúng ta cần sử dụng chiếc mũ đen.
Nhưng việc sử dụng chiếc mũ đen không cho phép chúng ta tranh luận hoặc sa đà vào tranh luận. Chiếc mũ đỏ thường được đem áp dụng đối với những ý kiến và tình huống cụ thể. Sẽ là không đầy đủ nếu chúng ta chỉ chú trọng đến mục đích rộng rãi của tư duy.
Trong một cuốn sách của tôi viết về sự thành công với tựa đề: Những sách lược: «Nghệ thuật vào khoa học để thành công», tôi chỉ ra rằng một trong những tính cách của những người thành đạt là học có ham muốn mạnh mẽ để biến mọi việc thành hiện thực. Nếu giá xăng giảm xuống, mọi người sẽ quay sang thích sử dụng những chiếc ô tô loại to. Chiếc mũ xanh da trời cũng có vai trò tương tự đối với tư duy của con người.
Khía cạnh thứ 2 của từ đó là «sự mới mẻ». Chiếc mũ đen đồng nghĩa với việc hãy cẩn trọng chỉ ra những khó khăn tiềm tàng của sự việc để tìm cách chuyển hướng sang chiếc mũ vàng (cân nhắc đến lợi ích, giá trị và những mặt tích cực). Những chiếc máy tính là những công cụ làm việc không hề có cảm xúc (ở đây tôi không đề cập đến việc chúng ta có thể tạo ra những chiếc máy tính thông minh thể hiện được cảm xúc).
… Nhiệm vụ tư duy là chỉ ra làm như thế nào chúng ta có thể quyết định điều này tại đây, và lúc này. Nhưng theo chiếc mũ vàng tôi thấy rằng loại bật lửa rẻ này bóp nghẹt thị trường bật lửa giá chung và như vậy sẽ có một số người chuyển sang tiêu dùng hàng cao cấp và như vậy chúng ta sẽ được lợi. … Giả sử rằng cam kết bảo hiểm có thể chuyển đổi được, tức là người này có thể bán trực tiếp cho người khác, bạn hãy sử dụng chiếc mũ xanh để nói về điều này.
…Có khả năng chiếc ô tô đó sẽ được chọn làm «chiếc ô tô của năm». Nếu bác sỹ thấy có những đấu hiệu của bệnh sốt, ông sẽ kê đơn cho bệnh nhân điều trị bệnh sởi. Rất có khả năng xảy ra - nhận định được đưa ra dựa trên kinh nghiệm và những gì chúng ta đã biết.
Mỗi chiếc mũ biểu thị một kiểu tư duy. Có cũng là người có khả năng xem xét các ý tưởng giống với cách một giám đốc tài chính xem xét các vấn đề về tài chính. Tôi thích nghĩ rằng sáng tạo cũng là một phần bình thường và cần thiết trong tư duy của tất cả mọi người.
Điểm đặc biệt của chiếc mũ đen khi mọi người sử dụng nó để tư duy, mọi người không phải băn khoăn rằng mình đã không thể công bằng để nhìn về cả hai phía của 1 vấn đề tại cùng một thời điểm. Những chiếc mũ sẽ biểu thị những hướng này. Mọi người thường được yêu cầu bộc lộ xúc cảm trong những vấn đề mang tính thoả hiệp.
Liệu chúng ta có thể định hình lại nó sao cho chi phí giảm đi? Và khi mọi người sử dụng chiếc mũ xanh lá cây, đó chính là cơ hội để mọi người tìm cách giải quyết những khó khăn được nêu ra theo quan điểm chiếc mũ đen. Sự tiến triển vượt lên hẳn sự đánh giá tích cực một ý tưởng.
Nhưng cũng có nhiều khi chúng ta không biết phải làm như thế nào. Sự sẵn sàng tìm kiếm sự thay thế (của nhận thức, của sự giải thích, của hành động) là một phần quan trọng của lối tư duy mũ xanh. Theo cách tư duy chiếc mũ trắng, những quan điểm mang tính cá nhân không được chấp nhận.